Dalam bahagian pertama esei saya, saya telah menceritakan keadaan bola sepak Malaysia pada hari ini. Walaupun saya mengakui bahawa terdapat peningkatan dari segi kejayaan serantau dan minat terhadap bola sepak tempat, namun sudah tiba masanya untuk kita tidak mengehadkan matlamat kita kepada Piala AFF Suzuki dan Sukan SEA semata-mata. Walau bagaimanapun, ini tidak bermakna perlu pembaikan yang segera dengan menyalurkan wang yang banyak untuk mengupah jurulatih-jurulatih berprestij atau seperti perancangan terkini iaitu menghantar Harimau Muda A ke pertandingan liga daerah di Australia yang mana telah disokong oleh Khairy Jamaluddin, Menteri Belia dan Sukan.
Apa yang saya bersetuju dengan Kementerian adalah usaha mereka untuk merangka satu Pelan Pembangunan Bola Sepak Kebangsaan yang lebih berjangka panjang dan menyeluruh. Program ini diterajui oleh Lim Teong Kim, seorang bekas pemain negara yang pernah bermain dengan Hertha BSC dan telah menjadi jurulatih pasukan muda untuk gergasi Jerman, Bayern Munich.
Seperti yang dinyatakan dalam bahagian sebelum ini, Jepun telah datang ke Malaysia pada tahun 1990an untuk belajar membangunkan bola sepak dan telah mewujudkan pelan 100 tahun! Sekarang negara tersebut layak untuk Piala Dunia secara konsisten. Sebahagian daripada rancangan mereka adalah untuk menambah kelab-kelab di dalam Liga-J daripada 10 buah pada 1993 kepada 100 buah satu abad kemudian. Liga mereka merupakan satu-satunya liga tahap-A di dalam Asia dan mempunyai 52 pasukan yang bermain di dalam 3 peringkat liga. Menurut FIFA, Jepun mempunyai hampir 2000 kelab bola sepak dan lebih 4.8 juta orang pemain bola sepak, yang mana hampir 22 peratus telah berdaftar. Manakala, Malaysia mempunyai 110 kelab bola sepak dan kurang daripada 600,000 orang pemain. Lebih teruk lagi, kurang daripada 2 peratus yang berdaftar! Nisbah pemain berdaftar kita juga kurang daripada pegawai bola sepak dibandingkan dengan Jepun yang nisbahnya adalah 4 orang pemain berdaftar kepada seorang pegawai bola sepak. Pasukan kebangsaan mereka merupakan juara Asia manakala pasukan wanitanya adalah juara dunia. Ramai pemain terbaik mereka pula menerima tawaran bermain di dalam pasukan terbaik di liga-liga Eropah.
Adalah mendukacitakan apabila respon FAM terhadap inisiatif ini hanya dipandang enteng – kerana pada mulanya Kementerian mempertimbangkan untuk memasukkan Annuar Musa, yang telah digantung jawatannya sebagai Timbalan Presiden FAM kerana telah mengeluarkan “kenyataan negatif” ke atas pasukan kebangsaan yang telah bercanggah dengan Artikel 88 Statut FAM. Walau bagaimanapun beliau yang telah memainkan peranan penting dalam mengubah bola sepak Malaysia terutamanya membuat Kelantan – satu pasukan yang tidak pernah memenangi sebarang piala sebelum ini – bukan sahaja berjaya di atas padang malah berjaya dari segi komersial.
Pembangunan bola sepak seharusnya berada di bawah pemantauan FAM dan Kementerian Belia dan Sukan. Tetapi di Malaysia hari ini, kebanyakan aspek ini jatuh di bawah Kementerian Pendidikan dan ini telah menyebabkan banyak perbalahan berlaku. Kita mestilah mengambil iktibar bagaimana Sepanyol dan Jerman berjaya di dalam sukan ini melalui penekanan khusus ke atas pembangunan belia yang bukan sahaja mengembangkan liga domestik mereka bahkan juga pasukan kebangsaan mereka (berbanding dengan England yang masih ketinggalan dari segi pembangunan pemain tempatan dan kejayaan bola sepak antarabangsa).
Langkah seterusnya adalah untuk mengubah liga domestik yang mampu bersandarkan program pembangunan belia yang mantap. Hari ini, minat terhadap bola sepak Malaysia semakin berkembang ke tahap di mana peminat ternanti-nanti untuk ke stadium apatah lagi dengan suasana mengasyikkan hasil kumpulan-kumpulan ultras setiap pasukan.
Seorang penulis menggunakan nama pena Lucius Maximus telah mengarang sebuah buku yang menarik berjudul Cerita Malaysia Tidak ke Piala Dunia yang telah diterbitkan pada tahun 2012. Salah satu cadangan utama beliau kemukakan yang telah menarik perhatian saya adalah cadangan untuk merombak pasukan-pasukan negeri yang kita ada hari ini dan menggantikannya dengan liga domestik yang keseluruhannya berasaskan pasukan berstatus kelab. Sebaliknya persatuan-persatuan bola sepak negeri seharusnya meletakkan fokus mereka ke atas pembangunan bola sepak, seperti mana yang dilakukan oleh persatuan-persatuan bola sepak di England.
Tindakan ini mungkin dilihat sebagai satu tindakan yang radikal, atau lebih buruk lagi, tidak masuk akal. Apatah lagi, pasukan-pasukan negeri telah menjadi nadi utama tradisi bola sepak termasuk Piala Malaysia, sebuah kejohanan berpiala yang tertua di Asia. Sudah pasti, di kala penonton baru mula untuk datang ke stadium sekali lagi, cadangan tersebut tampak tidak sesuai.
Walau bagaimanapun, seperti yang kita pelajari dari Jepun, kita memerlukan satu liga yang mempunyai jumlah pasukan professional yang secukupnya untuk memberi anjakan kepada kita untuk maju. Meskipun kelab-kelab bolasepak dibenarkan untuk bermain di dalam kelompok teratas sejak 90an, hanya beberapa pasukan yang mampu menandingi pasukan JDT dari Johor dari segi organisasi, penajaan kewangan, dan sokongan peminat.
Kebanyakan kelab-kelab masih meneruskan operasi mereka sebagai pasukan syarikat sahaja tanpa mempunyai asas sokongan yang kuat. Situasi ini adalah sama dengan apa yang dialami di Jepun sebelum ini, tetapi pihak berkuasa telah menetapkan syarat yang kelab-kelab ini harus membina hubungan yang baik dengan kerajaan dan syarikat-syarikat tempatan dalam usaha untuk menjadikan sesebuah kelab itu lebih bersifat tempatan. Lucius mencadangkan agar pasukan-pasukan negeri sedia ada ditukarkan menjadi pasukan tempatan untuk ibu-ibu negeri – oleh itu untuk Selangor akan menjadi sebuah kelab Shah Alam manakala untuk negeri Kelantan adalah kelab Kota Bharu. Bandar-bandar besar dan pekan-pekan yang tidak berstatus ibu negeri – Petaling Jaya, Klang, Taiping, Batu Pahat, Sibu, Miri and Sandakan boleh mempunyai kelab-kelab professional mereka sendiri.
Jikalau idea ini dilihat sebagai terlalu radikal, maka tiada apa yang boleh menghalang daripada mengekalkan pasukan negeri tetapi mengubah pasukan kelab sedia ada untuk lebih bersifat tempatan. Perkara utama adalah untuk menambahkan lebih banyak kelab professional yang memainkan peranan penting dalam menambah baik kualiti bola sepak Malaysia. Semua pasukan juga perlu melabur untuk membangunkan bakat-bakat muda bola sepak.
Akhir sekali, kita perlu mengubah barisan kepimpinan FAM dan persatuan-persatuan bola sepak negeri. Demi kebaikan bola sepak negara, adalah perlu untuk menjauhkan kerabat diraja daripada terlibat dalam struktur formal persatuan bola sepak. Jikalau perlu, mereka boleh menjadi penaung kehormat sementara ahli professional atau bekas-bekas pemain dibenarkan untuk mengendalikan persatuan-persatuan bola sepak. Contohnya, dalam Persatuan Bola Sepak Inggeris, seorang ahli keluarga diraja akan memegang jawatan sebagai penaung presiden tetapi pengerusi sahaja yang bertanggunjawab untuk menjalankan kerja seharian. Oleh yang demikian, kita boleh mengadakan perbincangan yang jujur tentang mereka yang mengendalikan FAM dan persatuan-persatuan bola sepak tanpa ‘melanggar pantang’.
